- Boyut
- Renk
- Tat
- Koku
- Aroma
- Yumuşaklık
Saydığımız farklılıklar, kayısı çeşitlerini kendine özgü yapıyor ve buna göre de tercih edilen tüketim şekli değişiyor. Örneğin, kimi kayısı türü daha çok kurutuluyor ve kuru meyve olarak tüketilirken kimi kayısı çeşitleri ise yoğun aromaları dolayısıyla meyve suyu ve nektar üretimi için kullanılıyor.
Özellikleri, tüketim ve yetiştirilme amaçları farklılaşan bu kayısı çeşitleri nelerdir biliyor musunuz? Gelin Türkiye’de ve dünyada en sevilen kayısı çeşitleri arasından bazılarına birlikte göz atalım.
Türkiye’de Yetişen Başlıca Kayısı Çeşitleri
Eski zamanlarda, kayısının ülkemizde bol miktarda yetişen erik meyvesi ile karıştırılıp adına “sarı erik” veya sadece “erik” dendiğini biliyor muydunuz? Hatta Malatya’da kayısıya “sarı erik” ve Erzincan’da “erik” denmesi de eski zamanlara dayanmaktadır.
Eminiz çevrenizdeki yaşça büyük akrabalarınızdan kayısıya zerdali dendiğini de duymuşsunuzdur. Aslına bakarsanız zerdali (zard-alu) kelimesi de “sarı erik” anlamına gelmektedir.
Bu ilginç bilgilerden sonra gelin işin biraz daha detayına inelim. Toptan kuruyemişin en güvenilir adresi Kuruyemiş Borsası olarak sizin için Türkiye’de yetişen kayısı çeşitleri arasından en sevilenleri irdeledik.
1. Hasanbey
Sofralık kayısı çeşitleri arasından en sevilenlerden bir tanesi olan bu kayısı türü, 1930 yılında eski Malatya belediye başkanlarından Hasan Derinkök’ün bahçesinde bulunmuştur. Sarkık dallara sahip olan Hasanbey kayısı ağacı, şekil olarak yayvandır ve kuvvetli yetişir.
Hasanbey kayısının meyveleri iri, dokusu sert ancak tatlı ve yaklaşık 40-45 g ağırlığında olur. Sert dokusu yola dayanımını artırdığı için büyük tüketim merkezlerine satışa sunulmak üzere rahatça gönderilebilirler. Bu kayısı çeşidi haziran sonu-temmuz başı gibi olgunlaşır.
2. Hacıhaliloğlu
Yine Malatya’da yetişen kayısı çeşitleri arasında Hacıhaliloğlu da oldukça sevilen bir çeşit. Üstelik bu kayısı çeşidi Malatya’da bulunan toplam kayısı ağacı miktarının %73’ünü oluşturur. Genellikle 25-35 g ağırlığında olan bu kayısılar az suludur, ovaldir ve kurutmalık kayısı olarak tercih edilirler.
3. Şekerpare
Ülkemizin farklı bölgelerinde yetişen birçok kayısı çeşidine şekerpare kayısı ismi verilmiştir. Bununla birlikte, en popüler şekerpare kayısı çeşitleri arasında Iğdır Şekerparesi en çok tercih edilenlerden bir tanesidir. Benekli bir meyve kabuğuna sahip olan bu kayısılar, hem sofralık hem kurutmalık olarak üretilebilmektedir.
4. Çataloğlu
Malatya’da yetişen kayısı çeşitleri içerisinde yer alan bir diğer isim Çataloğlu. Tipik olarak 25-35 g ağırlığında ve orta irilikte olan bu meyveler, genelde görünüşleri itibariyle Hacıhaliloğlu kayısı çeşidi ile karıştırılabilmektedir.
İki kayısı çeşidinin ayırt edilmesindeki en büyük belirleyicilerden birisi Çataloğlu kayısı çeşidinde daha az tüy bulunması ve bu sebeple daha parlak bir kabuğa sahip olmasıdır. Bu kayısı çeşidi daha çok kurutmalık olarak tercih edilir.
Kayısınızı evdeki imkanlarla kendiniz kurutabileceğinizi biliyor muydunuz? Evde nasıl kayısı kurusu yapabileceğinizi buraya tıklayarak öğrenebilirsiniz.
5. Çöloğlu
Malatya'da yetişen Çöloğlu sofralık ve kurutmalık kayısı çeşitleri arasında sıkça karşılaşılan ve tercih edilen çeşitlerden bir tanesidir. Kendine has hoş kokusu ve ağızda nefis bir tat bırakan aroması vardır. Meyve yapısı hassas olduğu için uzak mesafelere taşımaya uygun değildir. Sofralık ve kurutulmuş olarak tüketilebildiği gibi, reçel yapımında da fazlaca tercih edilir.
Dünyada Çapında En Sevilen Kayısı Çeşitleri
1. Galàtone Kayısısı (Albicocca di Galàtone)
Bu kayısı çeşidi adından da anlaşılacağı üzere, esasen İtalya’nın Galatone şehrine ve çevresine has. Boyut olarak oldukça küçük ancak sulu bir kayısı çeşididir. Yapılarının hassas oluşu sebebiyle büyük çapta üretime ve ticaret için uzun yolculuğa elverişli değildir.
Bu kayısı çeşidinin yumuşak oluşundan dolayı en iyi sofralık tüketimi için ağaçtan topladıktan sonra çok fazla bekletmemek gerekiyor. Sofralık tüketimi haricinde Galatone kayısısı reçel yapımı için de birebir.
2. Kittsee Kayısısı (Kittseer Marille)
Dünyaca popüler kayısı çeşitleri arasından bir diğeri ise Kitsee kayısısı. Avusturya'nın Kittsee bölgesinde yetişen bu tür, yetiştikleri iklim şartları ve toprak özellikleri sayesinde kendine has yoğun bir aromaya ve tada sahip.
Tam anlamıyla olgunlaşan Kitsee kayısıları, temmuz ayının başından sonuna kadar toplanır. Bu çeşit kayısıların yoğun aromaya sahip olduğunu söylemiştik. İşte tam da bu sebepten, meyve suyu, nektar, reçel ve sos yapımı için sıklıkla tercih ediliyorlar.
3. Wachau Kayısısı (Wachauer Marille)
Yine Avusturya’da yetişen, sevilen kayısı çeşitlerinden biri Wachau kayısısı. Bu kayısı çeşidinin özel aromasının ardında yatan aslında yetiştiği bölgenin mikro iklimi. Özellikle meyvenin olgunlaşma sürecinde gece ve gündüz arasındaki hava sıcaklığının farklı oluşu, eşsiz aroması üzerinde büyük etki yaratıyor. Wachau kayısısı, şurup, nektar, likör ve hatta kayısı birası yapımında bile kullanılabiliyor!
4. Roussillon Kayısısı (Abricots Rouges du Roussillon)
Kayısı çeşitleri içinde Fransa'nın ünlü kayısılarından olan Roussillon kayısıları, boyut olarak küçüktür ve turuncudan kırmızıya çalan bir renge sahiplerdir. Bu kayısı çeşidinin canlı renginin sebebi, içerdiği yüksek miktarda beta karoten olmakla birlikte, potasyum gibi diğer sağlıklı mineraller ve vitaminler de canlı renginin oluşumuna katkı sağlar.
Düşük asit seviyesine sahip bu kayısı çeşidi, suludur, tatlıdır ve aynı zamanda hoş kokulu bir aromaya sahiptir. Tüketim şekillerine gelecek olursak, bu kayısılar sofralık ve kurutulmuş olarak tüketilebilirler.
5. Gönci Kayısısı (Gönci Kajszibarack)
Dünyada yetiştirilen önemli kayısı çeşitleri arasında bir diğer durağımız Macaristan. Güneşli bir iklimde yetişen Gönci kayısısı, farklı türevleri bulunduğu için şekil, boyut, renk, kabuk ve tat gibi özellikleri bakımından değişiklik gösterebilir.
6. Malatya Kayısısı
Ülkemizde yetişen kayısı çeşitleri arasında en çok bilineni sona koysak da bu sizi yanıltmasın. Aslına bakarsanız, Malatya kayısısı, dünya çapında kayısı üretiminde bir numarada yer alıyor. Taze olarak da tüketilse de bu kayısı çeşidi çoğunlukla kuru kayısı olarak ihracat ediliyor.
Bu yazımızda dünyada ve Türkiye'de en sevilen kayısı çeşitleri konusunu ele aldık. Umuyoruz ki sizin için faydalı olmuştur. Kuru meyveler hakkında daha çok bilgi edinmek isterseniz blog sayfamıza göz gezdirmenizi tavsiye ederiz.
